Bunama yani demans, bilişsel işlevlerin beyindeki bir bozukluğa bağlı olarak kaybıdır. Demans olarak nitelendirilebilecek bir zihinsel bozulma, öncelikle birden fazla bilişsel işlevi bozmaktadır. Ayrıca mesleki performans, sokakta ve mali işlerde bağımsızlık, sıradan aygıtların kullanımı, hobiler, ev işleri ve kendine bakım ile özetlenebilecek günlük yaşam aktivitelerinde kayda değer bir bozulmaya yol açacak şiddette, kalıcı ve sıklıkla da ilerleyici olmaktadır. Demansın en sık görülen tipi Alzheimer hastalığı olmakla birlikte başka pek çok türü vardır. KİŞİ GÜNLÜK YAŞAMINI DEVAM ETTİREMEYECEK DURUMA GELEBİLİYOR Alzheimer, hafıza, düşünme yetisi ve davranışları etkileyen bir bunama türüdür. Semptomların sonunda kişi gündelik işlerini yapamayacak kadar şiddetli hale gelmektedir. Alzheimer, demans vakalarının büyük çoğunluğunu oluşturmaktadır. Alzheimer, yaşlanmanın normal bir parçası değildir ancak Alzheimer üzerindeki en büyük risk faktörünün yaş olduğu bilinmektedir. Genellikle de Alzheimer hastalarının çoğu 65 yaş ve üzerindedir. ALZHEİMER’IN BULGULARINA DİKKAT! Hastalığın çeşitli belirtileri bulunmaktadır. Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür: İş yaşamını etkileyen hafıza kayıpları, Aile içinde görevlerin yerine getirilmesinde zorluk, Dil problemleri, Zaman ve yer oryantasyonunda bozulma, Azalmış ya da zayıflamış akıl yürütme, Soyut düşünme zorlukları, Eşyaları yanlış yere koyma, Duygu durum ve davranış değişiklikleri, Kişilik değişikliği, İnsiyatif kaybı. Depresyon her hastada Alzheimer için ayırıcı tanıda yer almalıdır. Depresyon, yalancı demansa neden olabilmektedir. Diğer semptomlarla birlikte tanı konulurken B12 eksikliği kurşun ve civa zehirlenmesi, hipotiroidizm, vaskülopatiler, subdural hematom, normal basınçlı hidrosefali, yavaş büyüyen tümörler, santral sinir sistemi enfeksiyonları da incelenmelidir. Tanıda ayrıntılı nörolojik muayene, radyolojik görüntüleme yöntemleri ve nöropsikolojik değerlendirme kullanılmaktadır. TEDAVİDE AMAÇ SEMPTOMLARIN İLERLEMESİNİ YAVAŞLATMAK Alzheimer, bunama semptomlarının giderek kötüleştiği ilerleyici bir hastalıktır. Hastalığın erken evrelerinde hafıza kaybı hafiftir. Ancak ileri evre vakalarda hastalar pek çok yeteneğini kaybeder. Bu hastalık ABD’de ölüm nedenleri arasında ilk altı sıradadır. Alzheimer’da tedavide amaç demans semptomlarını yavaşlatmaya çalışmaktır. Tedavi açısından, hastalığın başlangıcını geciktirmek için dünya çapında bir çaba gösterilmektedir. SATRANÇ GİBİ ZİHİNSEL AKTİVİTELER FAYDALI Alzheimer’ı önlemek için çalışmalarca kanıtlanmış bazı öneriler bulunmaktadır. Bunların arasında erken yaşlarda alınabilecek kadar fazla eğitim almak bulunmaktadır. Bunun yanında satranç gibi zihni çalıştıran aktivitelerde bulunmak, düzenli egzersiz yapmak, kilo kontrolü, sigara içmemek, uykuya dikkat etmek de Alzheimer’ı önleyici önlemler arasında yer almaktadır. Diğer önlemleri şu şekilde sıralamak mümkündür: Beyin damar hastalıklarını önlemek: Sağlıklı yaşam şeklinin yanı sıra damar sertliğini ve beyin damar hastalıklarını önleyen ilaçlar ile beyin damarları sağlıklı tutulmalıdır. İnme geçiren kişiler, özellikle de serebral mikrokanamaları olanların bilişsel fonksiyonlar yönünden yakın takip edilmelidir. Düzenli kan basıncı: 65 yaşın altındaki kişiler sağlıklı yaşam biçimi önlemleri ile yüksek tansiyon hastalığından kaçınmalıdır. Ortostatik hipotansiyonu (ayağa kalkmakla olan tansiyon düşmesi) olan kişilerin bilişsel fonksiyonları yakın takip edilmelidir. Homosistein seviyesini düzenli takip etmek: Homosistein yüksekliği olan kişiler B vitamini/folik asit ile tedavi edilmeli ve de bilişsel fonksiyonları yakın takip edilmelidir. C vitamini: Yiyeceklerle ya da takviye olarak alınan C vitamini yardımcı olabilir. Şeker hastalığını önlemek: Diyabet, demans riskini artırır. Sağlıklı yaşam şekli ile şeker hastalığından uzak durulmalıdır. Şeker hastalarının bilişsel fonksiyonları yakın takip edilmelidir Kafa bölgesini korumak: Kafa travması geçirmek beyni olumsuz etkileyebileceği için baş bölgesi yaralanmalarından korunmalıdır. Kırılganlıktan çekinmek: İlerleyen yaşlarda sağlıklı ve güçlü olunmalıdır. Artan kırılganlık gösteren kişilerin bilişsel fonksiyonları yakın takip edilmelidir. Depresyona karşı korunmak: Akıl sağlığını korumak için önlemler alınmalı ve depresyon belirtileri gösteren kişilerin bilişsel fonksiyonları yakın takip edilmelidir Atrial fibrilasyona dikkat: Kalp damar sağlığını korumak için önlemler alınmalı ve atrial fibrilasyon tedavi edilmelidir Stresten uzak olmalı: Zihin boşaltılmalı ve günlük stresten uzak durulmalıdır