Türkiye'de son dönemde korsan yazılım ve lisanssız dijital ürün kullanımı hızla artıyor. Gerek bireysel kullanıcılar gerekse küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ’ler), maliyetleri düşürmek amacıyla orijinal lisans ücretlerini ödemekten kaçınarak ciddi bir yasal riski göze alıyor. Ancak uzmanlar bu yaklaşımın hem hukuki hem de ekonomik açıdan büyük sonuçlar doğurduğu konusunda uyarıyor.
Rakamlarla Lisanssız Kullanım
Dünya genelinde korsan yazılım kullanımı üzerine çalışmalar yürüten Business Software Alliance (BSA) tarafından yayımlanan son rapora göre:
- Türkiye’de kullanılan yazılımların %42’si lisanssız.
- Bu oran, Avrupa ortalamasının (%26) oldukça üzerinde.
- Yalnızca 2023 yılında Türkiye'de lisanssız yazılım kullanımının ekonomiye verdiği zarar yaklaşık 120 milyon dolar olarak hesaplandı.
Yasal yazılım kullanımı; güvenlik açıklarını, veri ihlallerini ve siber saldırı risklerini azaltırken, lisanssız programlar hem işletmeleri hem de kullanıcıları hem maddi hem cezai yaptırımlara açık hale getiriyor.
Hukuki Yaptırımlar Ağır: Tazminat, Hapis ve Para Cezası
Avukat Arzu Yılmaz uyardı: “Bu sadece maddi değil, aynı zamanda ceza hukukunu ilgilendiren bir suçtur.”
Konuyu hukuki açıdan değerlendiren Avukat Arzu Yılmaz, lisanssız ürün kullanımının yalnızca telif hakkı ihlali değil, aynı zamanda suç teşkil ettiğini belirtiyor:
“Lisanssız ürün kullanan kişi ya da şirketler, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası veya adli para cezası ile karşı karşıya kalabilir. “
Av. Yılmaz, özellikle denetim süreçlerinde ele geçirilen korsan yazılımların, işletmeler açısından ticari itibar kaybına ve dava süreçlerine neden olduğunu da vurguluyor. “Birçok şirket, yasal prosedürleri ihmal ettiği için çok yüksek tazminatlar ödemek zorunda kalıyor. Üstelik bu tür davalar sabit delillerle yürütüldüğü için savunma hakkı da sınırlı kalabiliyor,” dedi.
Lisanssız ürün kullanımı sadece ceza hukuku yönünden değil, aynı zamanda özel hukuk (tazminat hukuku) açısından da ciddi sonuçlar doğuruyor. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 68. maddesinin 1. fıkrasına göre:
“Hak sahibi, sözleşme yapılmış olması halinde isteyebileceği bedelin veya rayiç bedelin en çok üç kat fazlasını talep edebilir.”
Bu düzenleme uyarınca, eser sahibine veya lisans sahibine, lisanssız kullanım nedeniyle oluşan zarar için yalnızca normal kullanım bedeli değil, üç katına kadar maddi tazminat isteme hakkı tanınmaktadır.
Avukat Arzu Yılmaz bu konuda, “Örneğin normalde 10.000 TL’ye lisanslanabilecek bir yazılım, izinsiz kullanıldığında hak sahibi tarafından 30.000 TL’ye kadar tazminat davası ile geri alınabilir. Üstelik bu, ayrıca ceza davası açılmasına da engel değildir,” diyerek, işletmelerin bu riski göz önünde bulundurmaları gerektiğini belirtiyor.
Kimler Risk Altında?
Lisanssız ürün kullandığı tespit edilen kişi ve kuruluşlar şunlardır:
- Grafik tasarım, mimarlık, mühendislik gibi lisanslı programlara dayalı meslek grupları
- KOBİ’ler ve startup’lar
- Kamu ihalelerine giren şirketler (sözleşmelerde yasal yazılım şartı aranıyor)
- Freelance çalışanlar
- Eğitim kurumları ve özel kurs merkezleri
Bu gruplar, denetimler sırasında özellikle hedef alınıyor. Yazılım firmaları, yetkili denetim kuruluşları aracılığıyla delil tespiti yaptırarak savcılığa suç duyurusunda bulunabiliyor.
Çözüm Ne? Denetimden Önce Önlem Alın
Av. Arzu Yılmaz, lisanssız ürün kullandığını fark eden kişi ve kurumların, henüz denetime uğramadan önce lisanslama sürecine geçmesini, gerekiyorsa uzlaşı yollarına başvurmasını öneriyor. Ayrıca dijital ürünlerin lisans durumunu belgeleyen denetim kayıtlarının da muhafaza edilmesi gerektiğini ifade ediyor.
“Ceza davası açılmadan önce uzlaşı sağlanması, hem markayı korur hem de olası hapis ya da para cezası riskini azaltır. Ancak geç kalınırsa, sonuçlar çok daha ağır olabilir,” diyen Yılmaz, hukuki destek alınmasının şart olduğunu vurguluyor.
Lisanssız yazılım kullanımı, cezai yaptırımlar, güncel Yargıtay kararları ve uzlaşma süreçleri hakkında kapsamlı bilgi için Av. Arzu Yılmaz’ın makalesine buradan ulaşabilirsiniz.