Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki Dubai’de görev yapan King's College Hospital London kalp cerrahı James Aitchison, kalp-damar hastalıklarını etkileyen risk faktörlerinde son yıllarda yüzde 20 artış olduğunu gösteren verileri gördüğünde şaşkınlık yaşadığını belirtiyor.
Benzer şekilde, Lübnan’daki Beyrut Amerikan Üniversitesi kardiyoloji profesörü Samir Alam, son 10 yılda gençler arasında kalp krizi ve inme vakalarında ciddi bir artış olduğunu vurguluyor. Alam, ölüm oranlarının da “endişe verici şekilde yükseldiğini” aktarıyor.
ABD’de yapılan araştırmalar ise 30-45 yaş arası yetişkinlerde kalp rahatsızlıklarının son 15 yılda yüzde 50 arttığını ortaya koymuştu.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre kalp-damar hastalıkları dünyada birinci ölüm nedeni. 2019’da 17,9 milyon kişinin ölümünden kardiyovasküler hastalıklar sorumluydu ve bunların yüzde 85’i kalp krizi ve inmeden kaynaklandı.
KALP HASTALIKLARI ERKEKLERE ÖZEL DEĞİL
Kardiyovasküler hastalıkların genellikle erkekleri etkilediği düşünülse de, hem erkekler hem kadınlar arasında birinci ölüm nedeni olduğu bilimsel olarak kanıtlanmış durumda.
Aitchison ve Alam, gençlerde artan kalp hastalıklarının başlıca nedenlerini şöyle açıklıyor:
- Hareketsiz yaşam ve uzun süre oturmak
- Televizyon veya cep telefonu karşısında uzun vakit geçirmek
- Fast food ve sağlıksız beslenme
Aitchison, günümüzde gençlerin günlük hayatta yeterince hareket etmediğine dikkat çekiyor. Önerilen önlem ise haftada en az üç gün, 30’ar dakika terleme ve yorgunluk yaratacak şekilde hareketli egzersiz yapmak.
OBEZİTE, TANSİYON VE ELEKTRONİK SİGARA TEHLİKESİ
İki uzman da, artan obezite, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, diyabet ve tütün tüketiminin gençlerde kalp rahatsızlıklarını tetiklediğini belirtiyor.
Aitchison, elektronik sigaranın tütüne kıyasla daha güvenli olduğu yönündeki yaygın yanlış inancı eleştiriyor:
“Elektronik sigara içerken uyuyakalırsınız eviniz yanmaz ama nikotin oranları sıradan sigaralardan daha yüksek olabilir. Bu da kalp damarlarını tıkayarak kalp krizine yol açabilir. Ayrıca e-sigaralar ‘popcorn akciğeri’ ve ciddi alerjik reaksiyonlar gibi ölümcül sorunlara da neden olabilir.”
Alam da pasif içiciliğin kalp krizi riskini artırdığına dikkat çekiyor.
COVİD-19 VE MODERN HAYATIN STRES FAKTÖRÜ
Prof. Alam, Covid-19’un kalp-damar sağlığı üzerinde uzun vadeli etkileri olduğunu vurguluyor. Bazı araştırmalar, Covid-19 geçirmiş kişilerde üç yıl sonra bile kalp krizi ve inme riskinin yüksek olduğunu gösteriyor.
Modern hayatın kronik stresi de kalp sağlığına zarar veriyor. Alam, stresin damar sertleşmesine ve uzun vadede kalp krizini tetikleyebilecek sorunlara yol açtığını açıklıyor:
“Herkes stresle başa çıkmanın kendine uygun bir yolunu bulmalı. Psikolojik stresin etkisi büyük ve önemlidir.”
Aitchison ise stresin tek başına ana neden olmadığını, kalp sorunlarının yarısının genetik, diğer yarısının yaşam tarzından kaynaklandığını belirtiyor.
YAŞAM TARZI VE SOSYAL FAKTÖRLER
Aitchison, iş veya günlük hayat stresinin kalp sorunlarını artırabileceğini ekliyor:
- İş kaybı endişesi olanlarda kalp sorunu riski %20 daha yüksek
- Bekar kişiler, evlilere göre daha fazla kalp sorunu riski taşıyor
Vücut stres altında kortizol hormonu salgılıyor. Uzun süre yüksek kortizol seviyeleri, kolesterol, diyabet ve tansiyon sorunlarına yol açarak kalp hastalıklarını tetikliyor. Ayrıca, kronik stres damarlardaki kalsiyum birikimini artırarak ölümcül kalp krizine neden olabiliyor.
ÇEVRESEL FAKTÖRLER: KİRLİLİK VE GÜRÜLTÜ
Prof. Alam, küresel ısınma ve kirliliğin de kalp sağlığına etkilerini vurguluyor. Sadece hava kirliliği değil, gürültü kirliliği ve uyku üzerindeki etkilerinin de risk oluşturduğunu belirtiyor.
Araştırmalar, şehir gürültüsünün gençlerde kalp krizi riskini ciddi oranda artırabileceğini ortaya koyuyor.
ÖNLEYİCİ SAĞLIK ÖNLEMLERİ
Prof. Alam, sağlığın yalnızca doktorlara bırakılmaması gerektiğini, bireylerin, doktorların ve sağlık kurumlarının ortak sorumluluğu olduğunu söylüyor.
Öneriler:
- Sigarayı ve e-sigarayı bırakmak
- Dengeli ve sağlıklı beslenmek
- Düzenli egzersiz yapmak
- Erkekler için 40, kadınlar için 45 yaşından itibaren düzenli kalp kontrolleri yaptırmak
Alam, kalp sağlığı için alınacak önlemlerin kanser riskini de azalttığını vurguluyor ve ekliyor:
“Sorun ortaya çıkana kadar sağlığı ihmal edip sonra doktora gitmek mantıksızdır. Önlem almak her zaman daha etkili.”